Cytat

Znajdujesz się na stronie poświęconej chemii - i to szeroko pojętej. Zamieszczam tu materiały przydatne zarówno w liceum i gimnazjum, jak i na studiach. Oprócz tego znajdziesz tu opisy interesujących doświadczeń, a nawet kilka notek historycznych. Zapraszam!

Litowce

źródło: http://www.chemia.dami.pl
Pierwiastki pierwszej grupy głównej nazywane są litowcami. Mają niską gęstość jak na metale (a więc są lekkie), są też bardzo miękkie. Wszystkie mają jasny, srebrzysty połysk.
Litowce mają najniższą w okresie elektroujemność, najłatwiej je zjonizować, mają też najwyższy promień. Niewielka energia jonizacji sprawia, że pierwiastki tej grupy są bardzo reaktywne i wymagają specjalnego przechowywania (np. w nafcie). Aktywność litowców rośnie w dół grupy. Ostatni z litowców, frans, jest pierwiastkiem promieniotwórczym o czasie półtrwania (w zależności od izotopu) od milisekund do kilku minut.
Aktywność litowców sprawia też, że lotne związki tych pierwiastków łatwo barwią płomień palnika na określony kolor. Wszystkie tlenki litowców mają charakter zasadowy.

Występowanie

Jak łatwo się domyślić, litowce nie występują w przyrodzie w stanie czystym, tylko w postaci przeróżnych związków. Sód i potas łatwo spotkać, zaś pozostałe pierwiastki są zdecydowanie rzadsze. Glinokrzemiany są głównym źródłem litu, sodu i potasu. Sam sód można spotkać jako NaCl rozpuszczony w morzach i oceanach lub w kopalniach soli. Do tego jego bogatym źródłem jest saletra NaNO3. Potas występuje w złożach KCl, czyli sylwinu. Frans można otrzymać jako produkt rozpadu uranu-235.

Otrzymywanie

Podstawowym sposobem otrzymywania czystej postaci litowców jest elektroliza ich stopionych soli bądź wodorotlenków. Zachodzi ona w myśl następującej reakcji (na przykładzie NaCl):
\[ Anoda:\;\; 2 Cl^{-} \rightarrow Cl_{2} + 2 e\\ Katoda:\;\; Na^{+} + e^{-} → Na \]

Związki z tlenem i wodorem

Pierwiastek Związek Nazwa
Li Li2O tlenek litu
LiH wodorek litu
Na Na2O tlenek sodu
Na2O2 nadtlenek sodu
NaH wodorek sodu
K, Rb, Cs, Fr M2O tlenek potasu/rubidu/cezu/fransu
M2O2 nadtlenek potasu/rubidu/cezu/fransu
MO2 ponadtlenek potasu/rubidu/cezu/fransu
MH wodorek potasu/rubidu/cezu/fransu

Tlenki

Litowce są bardzo aktywnymi pierwiastkami i z tej przyczyny niezbędne jest przechowywanie ich bez dostępu powietrza. Sód bez ogrzania reaguje z powietrzem atmosferycznym i tworzy tlenek sodu, zaś po ogrzaniu z czystym tlenem otrzymamy mieszaninę tlenku i nadtlenku sodu. Ogrzany potas tworzy nadtlenek. Każdy tlenek, nadtlenek i ponadtlenek jest bardzo silnym utleniaczem.
ponadtlenek potasu

Wodorki

Wodorki litowców powstają w reakcji czystego wodoru z pierwiastkowymi metalami. Są to jedyne związki, w których to wodór jest na -I stopniu utlenienia. MI H-I
Wodorki litowców są ciałami stałymi, które bardzo chętnie reagują z wodą tworząc wodorotlenek odpowiedniego metalu oraz wodę.

Reakcje najpowszechniejszych litowców

Sód i potas są najbardziej rozpowszechnionymi metalami z tej grupy układu okresowego. Reagują również w bardzo podobny sposób, tak samo pozostałe litowce.
Reakcje metali z niemetalami
\[ 4 Na + O_{2} \rightarrow 2 Na_{2}O\\ 2 Na + H_{2} \rightarrow 2 NaH\\ 2 Na + Cl_{2} \rightarrow 2 NaCl \] \[ 4 K + O_{2} \rightarrow 2 K_{2}O\\ 2 K + H_{2} \rightarrow 2 KH\\ 2 K + Cl_{2} \rightarrow 2 KCl \]
Reakcje metali z wodą
\[ 2 Na + 2 H_{2}O \rightarrow 2 NaOH + H_{2}\uparrow \] \[ 2 K + 2 H_{2}O \rightarrow 2 KOH + H_{2}\uparrow \]
Reakcje tlenków z wodą
\[ 2 Na_{2}O + H_{2}O \rightarrow 2 NaOH \] \[ 2 K_{2}O + H_{2}O \rightarrow 2 KOH \]
Reakcje nadtlenków z wodą
\[ 2 Na_{2}O_{2} + H_{2}O \rightarrow 2 NaOH + H_{2}O_{2} \] \[ 2 K_{2}O_{2} + H_{2}O \rightarrow 2 KOH + H_{2}O_{2} \]
Reakcje wodorków z wodą
\[ NaH + H_{2}O \rightarrow NaOH + H_{2}\uparrow \] \[ KH + H_{2}O \rightarrow KOH + H_{2}\uparrow \]
Dysocjacja wodorotlenków
\[ NaOH \rightarrow Na^{+} + OH^{-} \] \[ KOH \rightarrow K^{+} + OH^{-} \]

Zastosowanie

Czyste litowce nie mają zbyt wielkiego zastosowania ze względu na swoją wysoką reaktywność, chociaż w ostatnich latach coraz częściej stosuje się lit jako element ogniw galwanicznych. Sole potasu mają duże zastosowanie w rolnictwie (saletry), zaś chlorek sodu, czyli sól kuchenna, jest surowcem spożywczym, przemysłowym, otrzymuje się też z niego wodorotlenek sodu oraz chlor.

1 komentarz:

  1. Lit reagując z tlenem tworzy tlenek litu, sód tworzy nadtlenek, a potas, rubid i cez ponadtlenki. Żeby otrzymać zwykłe tlenki tych pierwiastków, należy ich nadtlenki lub ponadtlenki zredukować czystym pierwiastkiem, np. Na2O2 + Na → 2Na2O

    OdpowiedzUsuń

© Agata | WS | x x.